Shop assistant: Hi there. Do you need any help?
Sam: Hi. Er … I really like these trainers. How much are they?
Shop assistant: Oh … they’re £45.
Sam: OK. Do you have them in a 10?
Shop assistant: I’ll have a look for you.
Sam: Thanks.
Shop assistant: Oh … what colour would you like?
Sam: Black, please.
Shop assistant: OK, just a moment, please. (The assistant goes to look for the trainers that Sam wants to try on.) We’ve got a 10 in white, but not in black.
Sam: Oh … do you have size 11 in black?
Shop assistant: Yeah, sure. Do you want to try them?
Sam: Yes, please. (The assistant gets Sam the trainers. Sam tries them on.)
Shop assistant: How are they?
Sam: I like them, but they’re a bit too big.
Shop assistant: Do you want to try the white ones in your size?
Sam: Mmm, no thanks. I don’t like the white ones too much.
Shop assistant: Ah, OK. I’m sorry about that.
Sam: Don’t worry … Thanks anyway. Bye.

Shop assistant: Thanks a lot. Bye now.

Խոսքում հաճախ դիմում են որևէ մեկին կամ որևէ բանի: Այն բառը, որը ցույց է տալիս, թե ում կամ ինչին է ուղղվում խոսքը, կոչվում է կոչական:

Օրինակ՝ Լսի՛ր, մայրի՛կ, ո՞վ է այնտեղ
Տխուր ձայնով ճտճտում:

Իբրև կոչական կարող է գործածվել առարկա ցույց տվող ամեն մի բառ: Ամենից հաճախ մենք, իհարկե, դիմում ենք տարբեր մարդկանց: Բայց երբեմն էլ մեր խոսքն ուղղում ենք կենդանիններին և նույնիսկ անշունչ առարկաներին:

Կոչականը կարող է դրվել նախադասության սկզբում, միջում կամ վերջում: Կոչականը նախադասության անդամներից անջատվում է ստորակետով և կրում է շեշտ վերջին վանկի ձայնավորի վրա:

Կոչականը հաճախ որևէ լրացում է ունենում: Եթե լրացումը նախորդում է կոչականին, ապա շեշտը դրվում է լրացման վրա, իսկ կոչականը գրվում է առանց շեշտի:

-Քեզ եմ կանչում, անուշի՛կ քույրիկ:

Եթե լրացումը հաջորդում է կոչականին, ապա շեշտը դրվում է միայն կոչականի վրա:

-Քեզ եմ կանչում, քույրի՛կ անուշիկ:

 Կազմի՛ր նախադասություններ, որտեղ կան կոչականներ:

Լի՛ա, դաս արա

Շուշա՛ն, մի խաղա

Առսե՛ն, խաղ մի խաղա

Ալե՛ն, ձայնտ կտրիր

Нарисовал Художник Петуха, а раскрасить-то его и забыл…
Пошёл Петух гулять, и все на дворе вдруг стали смеяться. Даже Цыплята.

— Почему они смеются надо мной? — спросил Петух Собаку.
— Ты же ходишь совсем нераскрашенный, — сказала Собака, — посмотри-ка на себя!

Если веришь, то всё обязательно будет хорошо – даже лучше, чем ты сам можешь устроить.

Приключения Тома Сойера

close

Подбежал Петух к луже, посмотрел в воду. И верно — Собака правду говорит.

Совсем расстроился Петух.

— Не печалься, — сказала Собака, — иди к Краскам, они тебе помогут.

— Ку-ку-да к Краскам? — закудахтал Петух. — Где я найду их?
— Я научу тебя, — сказала Собака. — Иди всё прямо, прямо, никуда не сворачивай. Пройдёшь леса, пройдёшь горы, через реки и озёра придёшь в Сказку и там найдёшь Краски!
И пошёл Петушок Краски искать: всё прямо, прямо, прямо…

Идёт Петух тёмным, дремучим лесом и всё прямо… Страшно ему, а он бодрится, вида не подаёт…

Заметили его Лисята, закричали:
— Мама, мама! Смотри — Петух!
— Где, где Петух? — заволновалась Лиса.

— Вот он! Совсем близко! — запищали Лисята.
Увидела Лиса Петуха и отвернулась.
— Нет, нет… Этот Петух не годится, — сказала она.

Лисята чуть не плачут.
— Как так? Почему не годится?
— Он — нераскрашенный. Это ненастоящий Петух!
А Петушок шёл всё прямо, прямо и вдруг белого Зайца повстречал.

Читая авторов, которые хорошо пишут, привыкаешь хорошо говорить.

Вольтер (Франсуа-Мари Аруэ)

about:blank

about:blank

— Скажи мне, Зайчик, — спросил Петушок, — где тут в Сказке живут Краски?
— Сказка здесь везде кругом, а Краски совсем рядом. Я сейчас у них был — краситься ходил.
— Краситься? — удивился Петушок. — Да ты весь белый, нераскрашенный, вроде меня.
— Ну нет, — сказал Заяц, — я летом был серый. А к зиме, мы, зайцы, все в белый цвет красимся: чтобы Волк нас в снежных сугробах не нашёл.

И показал белый Заяц Петуху, где Краски живут.

Пришёл Петух к разноцветному теремку, подошёл к крылечку, захлопал крыльями и крикнул:
— Ку-ка-ре-ку!
— Кто там? — спросили за дверью.
— Это я, Петух.

Вышли Петуху навстречу Краски и говорят:
— Здравствуй, Петя-Петушок, зачем пожаловал?

Поклонился Петух низко-низко и просит:
— Краски, Краски, помогите мне!
— Входи, милости просим!

— Я помогу тебе, — сказала Красная Краска и раскрасила Петуху гребешок и бородку.

А Синяя Краска — пёрышки на хвосте.

Зелёная — крылышки.

А Жёлтая — грудку.

Посмотрел Петушок в зеркало — себя не узнал! Такой стал красивый!

Поблагодарил Петух добрые Краски и весёлый зашагал домой — всё прямо, прямо, прямо… Поёт на весь лес:
— Ку-ка-ре-ку!

Лисята увидели его, запищали:
— Мама, мама! Смотри — Петух назад идёт!

Рассердилась Лиса:
— Тише! Я уже сказала вам — этот Петух не годится. Он ненастоящий, нераскрашенный…
— Мама, мама! Он настоящий! Настоящий живой Петух!

Хотела Лиса догнать Петуха, да поздно спохватилась: он уже далеко ушёл…

Вернулся Петух на знакомый двор.
— Теперь ты настоящий Петух, — сказала Собака.
Больше никто над Петухом не смеялся. Даже Цыплята.

(Илл. В.Г.Сутеева)

1. 1 9-րորդ մասը
2. 1 5-րորդ մասը
3. 1 6-րորդ մասը
4. 3 10-րորդ մասը
5. 3-9 – րորդ մասը

Վարժություն 2

250:5=50

3000:10=300

180:9=20

Արամ Խաչատրյանը եղել է հայ մեծ կոնպոզիտր իր ստեղծագործություներն են

Գայանե բալետը ,Սպարտակ ,դիմակահանդես և այլն

Ըստ արտասանության երանգի նախադասությունները լինում են պատմողական, հարցական, հրամայական, բացականչական:

Նախադասություններ կան, որոնցով ինչ-որ բան են պատմում: Դրանք պատմողական նախադասություններ են:

Օրինակ՝ Զուգվել են կրկին անտառ ու այգի: Թռչունները երամ-երամ մեր աշխարհից հեռացան:

Նախադասություններ էլ կան, որոնցով ինչ-որ բան են հարցնում: Դրանք հարցական նախադասություններ են: Հարցում արտահայտող բառի վրա դրվում է հարցական նշան (՞): Հարցական նշանը դրվում է բառի այն ձայնավորի վրա, որտեղ հարց տալիս բարձրանում է ձայնի ելևէջը: Սովորաբար դա լինում է բառի վերջին վանկի ձայնավորը՝ ինչո՞ւ, իսկապե՞ս, ինչպե՞ս, ինչպիսի՞, որտեղի՞ց, գնացի՞ր, հասկանո՞ւմ ես և այլն: Բայց, օրինակ, միթե բառի ճիշտ արտասանությւնը պահանջում է հարցական նշանը դնել առաջին վանկի ձայնավորի վրա՝ մի՞թե:

Օրինակ՝ Տանիքներին ո՞վ է սավան փռել այս գիշեր:

Այն նախադասությունները, որոնցով ինչ-որ բան են հրամայում, հանձնարարում կամ խնդրում, կոչվում են հրամայական նախադասություններ: Հրաման արտահայտող բառի վերջինվանկի ձայնավորի վրա դրվւմ է շեշտ (՛)՝ խոսի՛ր: Եթե հրամայական նախադասությունը արգելում է ինչ-որ բան անել, շեշտը դրվում է մի մասնիկի վրա՝ մի՛ խոսիր: Շեշտ ունեցող բառը արտասանվում է կտրուկ և ուժեղ հնչերանգով:

Օրինակ՝ Ուրիշի ունեցածին աչք մի՛ դիր:

Իսկ այն նախադասությունները, որոնցով բացականչությամբ ուրախություն, ցանկություն, զարմանք, ափսոսանք, վախ, ցավ կամ հիացմունք են արտահայտում, կոչվում են բացականչական նախադասություններ: Բացականչություն արտահայտող բառի վերջին վանկի ձայնավորի վրա դրվում է բացականչական նշան (՜): Բացականչական նշան ունեցող բառը երկար է արտասանվում:

Օրինակ՝ Ի՜նչ անուշ է, սիրուն գարնան այն անձրևը խելագար….

1. Կարդա՛ Հովհ. Թումանյանի «Ծաղիկների երգը» բանաստեղծությունը և որոշի՛ր պատմողական, հարցական, հրամայական և բացականչական նախադասությունները:

Ծաղիկների երգը

Մեծ գոլն ընկավ, ձընհալն ընկավ,
Հողը շընչեց, զեփյուռն եկավ,
Արևն ելավ վառ ճառագած,
Հարցմունք արավ հողին հակված.
Արևը.

— Սիրո՛ւն աղջիկ, ի՞նչ ղըրկեմ քեզ։
Աղջիկը.
— Ես ծաղիկներ կուզեմ պես-պես։
Արևը.
— Ա՛յ աղբյուրներ, ա՛յ գետակներ,
Սառցի ներքև քընա՞ծ եք դեռ:
Դո՛ւրս եկեք, դո՛ւրս,

Շո՜ւտ, դեպի լո՜ւս,
Նոր աշխուժով
Ու նոր ուժով
Կարկաչեցե՛ք
Ու կանչեցե՛ք

Հողում քընած սիրուններին՝
Ծաղիկներին ու ծիլերին։
Ջրերը.
— Վո՛ւշ-վո՛ւշ, վո՛ւշ-վո՛ւշ,
Էս ինչքան, ուշ…
Աղջի՛, աղջի՛, ծիլ-ծաղիկներ,

Քանի՞ քընեք, վե՜ր կացեք, վե՛ր:
Ծաղիկները,
— Բարև՜, բարև՜, կարմի՛ր արև,

Ա՜խ, ի՜նչ լավ է դեպի վերև–
Աղա՜տ, լո՜ւյս, տա՜ք,
Կապո՜ւյտ, հըստա՜կ…
Արևը.
— Սիրո՞ւմ եք ինձ…
Ծաղիկները
— Ա՜խ, էնպես եմ սիրում,

էնպե՜ս,
Էլ առանց քեզ չե՛մ ապրիլ ես…
— Ես քեզ հետ եմ, ուր որ գընաս…
— Ես կըտըխրեմ՝ որ հեռանաս…
 

2. Տեղադրի՛ր ի՞նչ կամ ինչո՞ւ հարցում արտահայտղ բառերը:

…2 կըլինի, ասա՛, գրիչ,
3Ինձ էլ սիրես գոնե մի քիչ։
…4 իմ մեծ քրոջ ձեռքին
5Գրում ես միշտ վարժ ու կարգին.

Իսկ իմ ձեռքին խազմըզում ես
Սև ագռավի ճանկերի պես։
Ես քեզ վատ բան … եմ արել։

3. Կարդա՛ Հովհ. Թումանյանի «Մանուկն ու ջուրը» բանաստեղծությունը, գտի՛ր հարցական ու պատմողական նախադասությունները:

 Ամպոտ սարեն ուրախ ձենով
Ջուր է գալիս, անցնում շենով։
Մի թուխ մանուկ դուրս է վազել,
Ձեռքն ու երես պաղ լըվացել,

Լըվացել է ձեռքն ու երես,
Ու դարձել է՝ խոսել էսպես.

— Դու ո՞ր սարեն կուգաս ջըրի՛կ,
Իմ պաղ ջըրիկ ու անուշիկ։
— Ես էն սարեն կուգամ մըթին,
Որ հին ու նոր ձյունն է գլխին։

— Դու ո՞ր առուն կերթաս, ջըրի՛կ.
Իմ պաղ ջըրիկ ու անուշիկ։
— Ես էն առուն կերթամ զվարթ,
Ուր ափերն են շուշան ու վարդ։

-Դու ո՞ր այգին կերթաս, ջըրի՛կ,
Իմ պաղ ջըրիկ ու անուշիկ։
— Ես էն այգին կերթամ դալար,
Որ տերն է ժիր, մեջն այգեպան։

4. Գտի՛ր բացականչություն արտահայտող բառերը և դի՛ր բացականչական նշանը:

Ախ, էսպես էլ գիժ ամիս
Մարդու հանգիստ չի տալիս:

Ախ, ինչ լավ են սարի վրա
Անցնում օրերն անուշ-անուշ:

Վայ, մայրիկ ջան, տես,
Բակն ու դուռը լի
Ինչքան սպիտակ
Թիթեռ է գալի…

Գիտե՞ք, որ գարուն է արդեն,

Բոլորը թափվել են փողոց. 

Լսո՞ւմ եք անուշ մի զնգոց

—Գիտե՞ք, որ գարուն է արդեն։

Դյութում են շրթերը վարդե,

Սրտերը կրակ են ու բոց

-Գիտե՞ք, որ գարուն է արդեն,

Բոլորը թափվել են փողոց։ 

1.Բանաստեղծությունից դուրս գրի՛ր անծանթ բառերն ու բացատրի՛ր:

Դյութիչ-գրավիչ, բոց-կրակ։

2.Ինչպիսի՞ն է այս բանաստեղծության գարունը:

Այս բանաստեղծության գարունը շատ հմայիչ էր, քնքուշ և կանաչապատ էր։

3.Ընտրիր դասական որևէ երաժշտություն, որի նվագակցությամբ պատկերացնում ես այս բանաստեղծության ընթերցումը:

Վիվալդի Գարուն

4.Ստեղծագործական աշխատանք: Ընտրի՛ր այս վերնագրերից մեկը ու հորինի՛ր պատմություն:

1. Արդեն գարուն է
2. Գարնան բույրը
3. Մի անուշ զնգոց
4. Դուրս եկեք փողոց

Գարնան Բույրը

Գարուն է եկել իմ վարար սրտին, բոլորը թափվում են փողոց։

Ծաղիկները բացվում են, թռչունները ծլվլում են, երկինքը բացվեց, թիթեռները իրենց թևերով գալիս են դեպի մի քնքուշ վայր։

1.My brother is taller than you.

2.My sister is more beatiful than Mary.

3.Aram is the cleverest boy in the class.

4. My sister is teller than Arpi.

Հայկ Նահապետ, Մենուա, Արգիշտի, Արտաշես, Տիգրան…Արտաշեսյաններ, Արշակունիներ, Բագրատունիներ, Ռուբինյաններ…Անունների այս շարքը կարելի է շարունակել։ Նրանցից շատերը մեզ ծանոթ են։ Այդ անուններով փողոցներ են կոչվում, հրապարակներ նաև քաղաքներ, օրինակ` Արտաշատն ու Վաղարշապատը։Հայոց արքաների և արքայատոհմերի անուններն այսօր էլ շարունակում են ապրել։ Հայոց մեծ արքաների գլխավոր նպատակը նախ և առաջ պետության ամրապնդումն ու հզորացումն է եղել։ Դրա համար էլ նրանք մեկընդմիշտ մնացել են ժողովրդի հիշողության մեջ և օրինակ ծառայել հետագա սերունդների համար։

Մենուա և Արգիշտի Առաջին

Մեր մայրաքաղաքը` Երևանը, աշխարհի հնագույն քաղաքներից է։ Նրան տարեկից քիչ քաղաքներ կան։ Այդպիսին է, օրինակ, Հռոմը, որը Երևանից քիչ ավելի ուշ է հիմնադրվել։ Հռոմի հիմնադրման մասին միայն բանավոր ավանդապատումներ կան, իսկ Երևանն ունի քարի վրա փորագրված իր ծննդյան վկայագիրը, որը գրվել է քաղաքի հիմնադրի` Արգիշտի I արքայի հրամանով Ք. ա.782 թվականին։ Արգիշտի I-ը Արարատյան կամ Վանի թագավորության հզոր արքաներից էր։ Վանի թագավորությունը Հայկական լեռնաշխարհում ստեղծված մեծ պետություն էր, որ կարողացավ միավորել լեռնաշխարհի համարյա ամբողջ տարածքը։Վանի թագավորությունը նրա հարավային հարևան և գլխավոր հակառակորդ երկրում` Ասորեստանում հայտնի էր Ուրարտու անունով։  Բացի դրանից`մեզ հասած ուրարտական արձանագրություններում այն կոչվում է Բիայնիլի, այսինքն` Բիայնա երկիր։ Ք. ա. 9-րդ դարի երկրորդ կեսին, այսինքն՝ մեզանից ավելի քան 28 դար առաջ, «Նաիրի երկրի արքա» Սարդուրի 1-ը հիմնեց Տուշպա (Տոսպ, Վան) մայրաքաղաքը: Այդ մասին թողած արձանագրություններում նա ներկայանում է որպես «մեծ արքա,հզոր արքա, արքաների արքա»:

Մնացորդով բաժանում

72:3=24

82:3=27 1մնացորդ

835:4=208 3մնացորդ

820:4=205

95:5=19

132:5=26 2 մնացորդ

534:6=86

940:6=156 4 մնացորդ

10:5=2

11:5=2 1 մնացորդ

16:5=3 1 մնացորդ

19:5=3 4մնացորդ

279:100=2 9մնացորդ

548:10=54 8մնացորդ

2579:1000=2 579մնացորդ

3800:1000=3 8մնացորդ

22000:1000=22

708:100=7 8մնացորդ

2402:100=24 2 մնացորդ